อนุมูลอิสระคืออะไร
อนุมูลอิสระ (FREE RADICAL) เป็นสารที่มีอะตอมหรือโมเลกุลที่มีอิเล็กตรอนเดี่ยวหรืออิเล็กตรอนไร้คู่ อนุมูล
อิสระมีความว่องไวมากในการรวมตัวกับสารอื่น เช่น โปรตีน ไขมัน และกรดนิวคลีอิก โดยไปแย่งเอาอิเล็กตรอนจาก
โมเลกุลใกล้เคียงมาเข้าคู่กับตัวมันเพื่อให้ตัวของมันเกิดสภาวะสมดุล ที่จริงอนุมูลอิสระที่เกิดขึ้นมีอายุสั้นมาก หมายความว่าการที่มันจะมีอิเล็กตรอนไร้คู่นั้นมีเวลาเพียงหนึ่งในล้านวินาทีแต่ปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นเมืออนุมูลอิสระเข้าไปใน
ร่างกายนั้นเกิดขึ้นอย่างหยุดยั้งไม่ได้
ลองนึกดูว่าเมื่ออนุมูลอิสระไปแย่งเอาอิเล็กตรอนจากเซลล์ร่างกายมาเข้าคู่กับตัวของมันเอง เซลล์นั้นก็จะขาดอิเล็กตรอนขึ้นมาบ้าง มันจึงต้องไปดึงเอาอิเล็กตรอนจากเซลล์ใกล้เคียงมาเข้าคู่เพื่อให้เกิดความสมดุลในเซลล์ แต่เซลล์
ที่สองที่ถูกแย่งอิเล็กตรอนไปก็เกิดสภาวะมีอิเล็กตรอนไร้คู่ขึ้นมาอีกจึงจำต้องไปดึงเอาอิเล็กตรอนจากเซลล์ถัดไปมาเข้าคู่
กับตัวมันเอง จะเห็นได้ว่าปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นไม่สิ้นสุด มันเป็นปฏิกิริยาลูกโซ่ที่จะเกิดขึ้นในรัศมีกว้างขวางรุนแรงเช่นเดียวกับการเกิดระเบิดปรมาณู นึกเอาเถิดว่าหากเกิดระเบิดปรมาณูลูกเล็ก ๆ ในร่างกายของเราจะเกิดอะไรขึ้นบ้าง
หากเกิดปฏิกิริยาของอนุมูลอิสระในเซลล์ผนังหลอดเลือดก็จะทำให้ผนังหลอดเลือดเกิดรอยถลอก ความขรุขระที่เกิดขึ้นทำให้เป็นที่ดักจับไฟบรินและไขมันในเลือดที่ล่องลอยมา เกิดเป็นตะกรันแข็งในบริเวณนั้นทำให้เส้นเลือดเกิดการแข็งตัว
และเกิดอาการตีบตันทำให้เราเกิดโรคของหลอดเลือดมากมาย เช่น หลอดเลือดเแข็งตัวเกิดโรคความดันเลือดสูง หลอดเลือดหัวใจตีบตัน หลอดเลือดในสมองตีบเป็นอัมพาต เป็นต้น หากอนุมูลอิสระ ไปเกิดในระดับเซลล์ทำให้โครโมโซมหรือดีเอ็นเอเกิดการหรือบิดเบี้ยวไป เซลล์ใหม่ที่เกิดขึ้นก็จะมีดีเอ็นเอที่ผิดเพี้ยนไปจากเซลล์เดิมซึ่งเป็นเซลล์ปกติ เราอาจจะได้
เซลล์ใหม่ที่มีคุณสมบัติขยันในการแบ่งตัว มันก็จะเพิ่มปริมาณเซลล์ที่มีหน้าตาประหลาดไม่เหมือนเซลล์ไหนหรืออวัยะใด
ในร่างกาย ก้อนเนื้อหน้าตาประหลาด ๆ อย่างนี้เองที่เราเรียกว่ามะเร็ง
โรคเสื่อมที่เกิดจากอนุมูลอิสระนอกจากโรคของหลอดเลือดและโรคมะเร็งแล้วยังมีโรคไขข้ออักเสบ โรค ข้อรูมาตอยด์ โรคแกรนูโลมาตัสเรื้อรัง (chronic granulomatous) โรคติดเชื้อ โรคต้อกระจก ผิวหนังเหี่ยวย่น
แก่ก่อนวัย โรคพิษจากสารเคมี และโรคภูมิคุ้มกันไวเกิน (autoimmune)
อนุมูลอิสระมีอยู่ทุกหนทุกแห่ง ในสิ่งแวดล้อม ในวัสดุธรรมชาติ เช่น ถ่านหิน กากดิน น้ำมันปิโตเลียม
ในสารกัมมันตรังสี เช่น รังสีเอกซ์ รังสีอิเล็กตรอน รังสีแกมมา ในยาฆ่าหญ้า เช่น พาราควอร์ต กรัมม็อกโซน ในสีย้อม
เช่น สีแดงเบอร์สอง และสีเหลืองผสมเนย ในน้ำมันโดยเฉพาะน้ำมันที่ผ่านความร้อนสูงและน้ำมันที่เหม็นหืน อนุมูลอิสระยังเกิดในกระบวนการเผาไหม้สารอินทรีย์ เช่น ในควันบุหรี่ เถ้าบุหรี่ ไอเสียรถ อาหารที่ปิ้งย่างหรือทอดจนเกรียม
ยาบางตัวก็ทำให้เกิดอนุมูลอิสระในร่างกาย เช่น ยาอเดรียไมซินซึ่งเป็นยารักษามะเร็ง
ผลที่เกิดจากอนุมูลอิสระต่อร่างกาย เราพอจะแยกให้เห็นความร้ายแรงชัด ๆ ดังนี้ สารกัมมันตรังสีทำให้เซลล์เสื่อมสภาพเป็นพิษเรื้อรังอย่างเช่นคนในฮิโรชิมาที่ได้รับรังสีระเบิดปรมาณู สำหรับยาฆ่าหญ้าเมื่อสูดดมเข้าไปในปอด
มาก ๆ ทำให้เนื้อปอดถูกทำลายเป็นเนื้อเยื่อพังผืด สีย้อมทั้งสองชนิดดังกล่าวทำให้เกิดโรงมะเร็ง